محمد جواد - حیدری کاشانی 

? منبع: هفته نامه - خردنامه همشهری - 1383 - شماره 41، بهمن
 با تحقق انقلاب اسلامی ایران، اسلام به یکی از دو قطب اصلی قدرت در جهان تبدیل شده است. انقلاب اسلامی ایران مدعی ایجاد عدالت در ساحت های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و... آن هم در مقیاس بین المللی است لازمه این ادعا ارائه طرح و برنامه سازوکار علمی و عملی کارآمد و ضرورت جنبش نرم افزاری جهت غلبه در درگیری اسلام و تمدن غرب است. اگر انقلاب اسلامی ایران نتواند رابطه بین مفاهیم کاربردی و دین را برقرار نماید دین در عینیت به ناکارآمدی متهم می گردد. امروزه دشمن به خوبی درک کرده است که پس از انقلاب اسلامی، موازنه قدرت در جهان تغییر یافته است.

اکنون اصلی ترین بحران کشور و دنیای اسلام این است که کارشناسان سکولار بر کرسی نقد نشسته اند و با جسارت تام، حکومت دینی را به نقد می کشند اینان می پرسند شما که مدعی عدالت دینی در عرصه های مختلف هستید چه برنامه و منطق عملی دارید و موضع شما در برابر تکنولوژی و علم مدرن چیست؟ اگر ما نرم افزار لازم برای ایده های بلند انقلاب تولید نکنیم و به ضرورت و راه کارهای جنبش نرم افزاری و حضور دین به عنوان محور توسعه اجتماعی ما و شاخصه اصلی انقلاب اسلام، و مباحثی از این قبیل نپردازیم در فرآیند توسعه سکولاریسم منحل خواهیم شد و جریان جهانی سازی به نفع لیبرال دموکراسی به پایان خواهد رسید.

به همین جهت اگر ما معادلات کاربردی ای ارایه کنیم که بتواند کیفیت را بر پایه تعاریف «فرهنگِ مذهب» تبدیل به «کمیت» نماید و «مفاهیم انقلابی، مذهبی» فقط مفاهیم کیفی نباشد- همانند آنچه در رنسانس اتفاق افتاد- بدون تردید موازنه قدرت به نفع مذهب اسلام در جهان تغییر خواهد کرد.

?. ماهیت نرم افزار

نرم افزار، مفهومی عام و فراگیر دارد که نوعاً شامل مفاهیم بنیادی و تخصصی و عمومی می گردد. اساساً ساختارهای اجتماعی و نهضت ها و انقلاب های دنیا به دنبال مفاهیم شکل می گیرند. آنچه امروزه در مظاهر تمدن بشری دیده می شود، امور سخت افزاری هستند. اموری مانند: صنعت و محصولات صنعتی. رهاوردهایی که امروزه در جوامع بشری و زندگی اجتماعی بشر از محصولات صنعتی دیده می شود همه از امور سخت افزاری هستند.

?. پشتوانه تولید سخت افزارها

پشتوانه تولید سخت افزارها، نرم افزارهایی هستند که به صورت نظام اولیه ارائه می گردند. مفاهیم بنیادی مثل فلسفه، متدها، روش ها، منطق ها، نظام منطق ها، ایدوئولوژی ها که براساس آن مفاهیم اجتماعی و مفاهیم فرهنگی و مفاهیم مربوط به نهضت و انقلاب تولید می گردند، همه جزء نرم افزارها هستند. هدایت و کنترل ابزارهای علمی از طریق رایانه نیز از امور نرم افزاری هستند.

امام خمینی در بنیان گذاری نهضت و انقلاب اسلامی ایران و مدیریت آن از مفاهیم بنیادی، تخصصی و مفاهیم عمومی آن که نرم افزار اجتماعی هستند، بهترین استفاده را کرد و متدولوژی اسلام و انقلاب را بیان کرد. از این نکته اساسی غفلت نکنیم که هنر امام خمینی در نهضت و انقلاب اسلامی ایران، مدیریت و استفاده بهینه از حجم عظیم نرم افزاری های تولید شده در طول تاریخ بشریت به ویژه تاریخ اسلام و تشیع بود به همین جهت رعب و وحشت عجیبی در میان پیشگامان آرمان جنبش نرم افزاری در جهان معاصر ایجاد کرد.

اکنون نباید از این نکته غفلت کرد که رابطه «مدیریت با جنبش نرم افزاری و تولید علم» رابطه تولیدی است و اگر خلأ حسن مدیریت را در عرصه تولید و جنبش نرم افزاری بر طرف نکنیم قادر به استفاده صحیح از مجموعه نرم افزارهای تولید شده نخواهیم بود و کمبودها و ضعف ها به صورت دقیق شناسایی نخواهد شد و علاوه بر نادیده گرفتن حجم عظیم تحقیقات انجام شده توسط اندیشمندان و فرهیختگان در طول تاریخ بشریت به ویژه از تاریخ اسلام و تشیع گرفتار تحقیر، دوباره کاری، عجز و ناتوانی، افسردگی و سرخوردگی و غفلت از کمبودها، در راهی که سالیان متمادی طی شده است؛ خواهیم شد.

?. نقش امام خمینی در تولید و توسعه تحقیقات

نقش امام خمینی در تولید و توسعه تحقیقات و گسترش علوم و فن آوری و ارائه مفاهیم کاربردی انقلاب و گسترش تولید علم بر مبنای معارف الهی و طرح مشکلات و مسائل فراروی جنبش نرم افزاری بر اندیشمندان و پیشگامان جنبش نرم افزاری پوشیده نیست زیرا بنیان گذاری انقلاب و تشکیل جمهوری اسلامی ایران خود هزاران مفهوم نرم افزاری را تولید کرد. امام خمینی ضمن تأکید بر عدم کفایت نرم افزارهای تولید شده در حوزه و دانشگاه برای نظام سازی و جامعه پردازی و ضرورت تأمین و تضمین فضای مناسب علمی به عنوان پیش نیاز ضرورت تولید نرم افزارهای مورد نیاز و مفاهیم کاربردی انقلاب و جبران کاستی ها و کمبودهای فقه به موانع موجود بر سر راه (نظام سازی و جامعه پردازی) در ایران معاصر اشاره کردند و در بیانیه ها و سخنرانی های مختلف بر این نکته تأکید نمودند.

?. تقدم مدیریت بر تولید در جنبش نرم افزاری

امام خمینی بر تقدم مدیریت بر تولید نیز اشاره کردند و خود نیز مدیریت جنبش نرم افزاری را به عهده گرفتند. اکنون بر ما ره پویان راه آن عزیز سفر کرده است که ضمن شناسایی نرم افزارهای تولید شده و دسته بندی و نقد نظری و عملی آن به مدیریت و استفاده بهینه از حجم عظیم نرم افزارهای تولید شده در طول تاریخ بشریت به ویژه اسلام و تشیع بپردازیم.

?. موانع تولید علم و توسعه علمی ایران

افق امیدبخش حل همه امور از دیدگاه قرآن کریم با شرح صدر آغاز می گردد. شرح صدر و گشودگی سینه مهم ترین عامل برای گشایش در امور سخت و سبک شدن بارهای سنگین و کمرشکن از این تنگناها است. امام خمینی با استفاده از شرح صدر الهی به بنیان گذاری انقلاب اسلام پرداخت و موانع تولید علم و توسعه علمی ایران را شناسایی کرد و در بیانات و تصمیم گیری های خویش به رفع آن پرداخت. بعضی از موانع عبارتند از:

?. موانع فکری و فرهنگی.

?. حیرت زدگی در تحولات جدید فرهنگ غرب و ضعف اعتماد به نفس و خودباوری، تقلید و خودباختگی.

?. گسستگی از معارف و فرهنگ علم و دین.

?. ضعف شأنیت علمی اندیشمندان و محققان.

?. ضعف فرهنگی تحقیق و یادگیری.

?. شعف اهتمام به خرد جمعی و غلبه بر خرد فردی.

?. پایین بودن ضریب امید به آینده.

?. فقدان امنیت و منزلت اجتماعی.

?. ضعف تهذیب اخلاق و سیر و سلوک معنوی.

??. ضعف توحید.

??. ناکارآمدی نظام اداری کشور

??. بیمار بودن ساختار اقتصادی کشور و وابستگی به صادرات.

??. موانع ساختاری و مدیریتی.

??. ابهام و خلأ در قوانین.

ضرورت طرح پژوهش کرسی های مناظره و مباحثه

نظر موافق مقام معظم رهبری به نامه برخی از اندیشمندان حوزه راه گشای مفیدی برای ترسیم محورهای بحث تولید علم و نهضت آزاد اندیشی است. برخی از این محورها عبارتند از:

?. تلاش در جهت زدودن فقر تئوریک مفاهیم علمی و دینی، فرهنگی و.... مربوط به مدیریت جنبش نرم افزاری.

?. شبهه شناسی و پاسخ به شبهات از طریق تولید علم و نظام پردازی.

?. ایجاد فضای مناسب برای نقد و آزاد اندیشی.

?. تضارب آراء و تعاطی افکار برای تأمین و تضمین رشد فکری.

?. بسترسازی، برنامه ریزی و استفاده از اصول و مبانی مدیریت جهت بهره برداری از توانایی های موجود.

?. تعیین راهبرد و هدف گذاری برای ترسیم وضعیت مطلوب.

گرچه در نامه پژوهشگران به نکات خوبی اشاره شده است، اما از چند نکته اساسی غفلت شده است:

?. تقدم مدیریت بر جنبش نرم افزاری و تولید علم.

?. وجود فضای مناسب جهت طرح اندیشه های علمی و منطقی و وضعیت موجود با ادبیات مطلوب و معقول.

?. پرورش مولدان تولید علم.

?. روش شناسی تولید علم و نهضت نرم افزاری.

محورهای اساسی کرسی های مناظره و مباحثه تولید علم:

?. تعریف مفاهیم مربوط با تولید علم و آزاداندیشی.

?. علل و موانع تولید علم و توسعه علمی.

?. آسیب ها و موانع آزاداندیشی.

?. تعامل دین و دولت در تولید علم و نهضت آزاد اندشی.

?. راه کارهای سالم سازی محیط های علمی و فرهنگی در جهت افزایش فکری و علمی و ابراز عقیده و فکر.

?. روش های توسعه و اثربخشی نهضت آزاداندیشی.

?. نقش حوزه و دانشگاه در تولید علم و نهضت آزاداندیشی.

?. نقش مدیریت بر تولید علم و جنبش نرم افزاری.

?. نهضت آزاد اندیشی و تولید علم در جهان اسلام و مقایسه تطبیقی آن با جهان غرب.

??. تعامل دین و دولت در تولید علم و نهضت آزاد اندیشی.

??. فرهنگ سازی نهضت آزاد اندیشی در عرصه تعلیم و تربیت.

??. شناسایی وجوه عدم کفایت نرم افزار های تولید شده در حوزه و دانشگاه بر پایه نظام سازی و جامعه پردازی.

??. شناسایی نرم افزارهای تولید شده.

??. دسته بندی نرم افزارهای تولید شده.

??. نقد نظری نرم افزارهای تولید شده.

??. نقد علمی نرم افزارهای تولید شده.

??. بازسازی اندیشه و تکامل معرفت بشری از طریق افزایش ظرفیت فکری و روحی، ایجاد و گسترش فضاهای فکری و علمی مناسب برای تبادل و تقابل اندیشه و فرهنگ و تأکید بر نقش مطالعه و یادگیری.

??. روش شناسی تولید علم و جنبش نرم افزاری.

??. رابطه مدیریت با جنبش نرم افزاری.

??. راه کارهای پرورش و تقویت مولدان علم در جنبش نرم افزاری.

ضرورت اهتمام به نهج البلاغه در تولید نرم افزار انقلاب اسلامی

کلمات نورانی حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه رنگ و جلوه ای از کلام پروردگار دارد و مضمون آن اندازه ای بالاست که گویند: «برتر از سخن آفریده و فروتر از گفته آفریننده» . یکی از منابع مهم جهت تولید نرم افزار و مدیریت شبکه ای تحقیقات نهج البلاغه است که متأسفانه در میان دولت  و ملت مورد غفلت قرار گرفته است.

در نهج البلاغه دقیق ترین اصول و مبانی حکومت و آیین کشور داری، شیوه قضاوت، روش جهاد، عدالت اجتماعی و راهکارهای اجرای آن، شیوه گزینش کارگزاران، حاکمیت بخشیدن به ارزش ها و ضابطه ها، پرهیز از رابطه ها و واسطه ها، احیای امر به معروف و نهی از منکر، اقامه حدود الهی، رفع فتنه ها و فسادها، مساوات و آزادی و... براساس فقه و فرهنگ شیعی نمایانده شده است.

دریغا که امروزه به نهج البلاغه بهای لازم داده نمی شود و به بهانه نداشتن سند، در استنباط های فقهی و استدلال های عقلی و کلامی و فقه سیاسی در حوزه ها چندان مورد استفاده قرار نمی گ یرد در حالی که در نهج البلاغه سخنی نیست که با روح قرآن و مذاق شریعت و گوهر فقه ناسازگاری داشته باشد و به قول امام خمینی(ره) برخی از متون مانند زیارت «جامعه کبیره» آن قدر از جهت معارف بلند است که نیازی به سند ندارد چرا که متن عالی، حجیت و اعتبار آن را ثابت می نماید افزون بر این که برای نهج البلاغه استاد معتبری ارائه شده است در طول تاریخ فقیهانی از شیعه بوده اند، که اهتمام ویژه به نهج البلاغه داشتند و افسوس می خوردند که چرا حوزه های علمیه از این زلال ناب به دور مانده است.

علامه نائینی در این باره می فرماید: «چقدر سزاوار است چنان چه مرحوم حضرت ایت الله العظمی سیدناالاستاد العلا آقای میرزای شیرازی، قدس سره، غالباً به مطالعه این فرمان مبارک و سرمشق گرفتن از آن مواظبت می فرمود، همین طور تمام مراجع امور شریعه و سیاسی، هرکس به اندازه مرجعیتش این سیره حسنه را از دست نداده و این فرمان مبارک را [نامه علی(ع) به مالک اشتر] .... کان لم یکن نشمارند» .

در حوزه علمیه سامرا نهج البلاغه در کنار قرآن و سنت و عقل و اجماع به عنوان مهم ترین منبع استنباط احکام فقه سیاسی و اداری و استخراج فروعات فقهی در زمینه احکام سیاسی، اجتماعی، حقوقی، قضایی، فقهی، کلامی، نظامی، شناخته می شد و دست پروردگان این مکتب، در نوشته های فقهی، سیاسی خود، اصول و قواعد فقه سیاسی و حکومتی را از نهج البلاغه استخراج می نمودند به طوری که در شیوه مکتب سامرا نوشته اند: «پیش از آغاز درس، یکی از شاگردان میرزای شیرازی، فرازهایی از نهج البلاغه را قرائت می کرد، آن گاه مباحث فقهی شروع می شد» .

علامه نائینی که خود از دست پرورده های این مکتب است، با دیدی کارشناسانه و فراگیر از معارف اسلامی و با احاطه کامل به فقه اسلام و چشم دوختن به دیگران را با وجود این گنجینه عظیم علوی، اسف انگیز می داند و می نویسد: «قواعد و فوائد مستفاد از هر یک از فتوات این خطبه مبارکه [خ??? نهج البلاغه] و مأخود بودن اصل علم حقوق که حکمای اروپا تدوین نمده و بدان مباهات دارند از اشباه و نظایر این خطبه مبارکه موکول به رساله علیحده است» .

علامه مطهری ضمن تحلیل از علام نائینی در استخراج احکام سیاسی و اجتماعی اسلام به رمز موفقیت ایشان مبنی بر انس با قرآن و نهج البلاغه اشاره می کندو می نویسد: «باید انصاف داد که تفسیر دقیق ار توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام را هیچ کس به خوبی علامه بزرگ و مجتهد سترک، مرحوم میرزا محمدحسین نائینی توأم با استدلال ها و استشهاد های متقن از قرآن و نهج البلاغه در کتاب ذی قیمت تنبیه الامه، بیان نکرده است» .

http://bashgah.net/pages-7486.html